Wat is tegenpartijrisico?
Tegenpartijrisico is het risico dat een van de partijen in een financiële transactie niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. In het geval van leningen is het tegenpartijrisico een soort kredietrisico waarbij de kredietnemer het geleende kapitaal en/of de verschuldigde interesten niet (volledig) kan terugbetalen.
Bij derivatencontracten, zoals opties of swaps, houdt het in dat een partij niet in staat zal zijn om de vereiste betalingen te doen of het onderliggende actief te leveren. In de meeste gevallen gebeurt dit wanneer een van beide partijen liquiditeitsproblemen heeft of failliet gaat. Banken en andere financiële instellingen beheren dit risico zorgvuldig door de kredietwaardigheid van hun tegenpartijen te beoordelen en door het gebruik van onderpand en andere risicobeperkende maatregelen.
Voorbeelden van tegenpartijrisico
Uitlenen van effecten
Tegenpartijrisico bij het uitlenen van effecten verwijst naar het risico dat een broker niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. Hierdoor bestaat de mogelijkheid dat klanten hun uitgeleende effecten verliezen. Dit kan gebeuren als de broker failliet gaat of ernstige financiële problemen ondervindt. Brokers beperken dit risico door onderpand te eisen, vaak in de vorm van contant geld of andere effecten.
Ze beheren dit onderpand om fluctuaties in de marktwaarde te dekken. Ondanks deze maatregelen blijft er een klein risico bestaan dat een broker niet kan teruggeven wat hij heeft geleend, waardoor klanten verlies kunnen lijden. Het beleggerscompensatiestelsel is ontworpen om beleggers te compenseren voor een maximum van 20.000 euro ten gevolge van fraude of slecht beheer door een broker die failliet gaat.
Opties
Wanneer je een putoptie verkoopt, heb je geen tegenpartijrisico omdat je verplicht bent om de onderliggende waarde te kopen als de koper de optie uitoefent. Het risico voor jou ligt in de mogelijke waardedaling van de onderliggende activa, niet in de kredietwaardigheid van de koper.
Aan de andere kant heeft degene die een putoptie koopt wel tegenpartijrisico. Als de verkoper van de putoptie (de schrijver) failliet gaat of anderszins niet in staat is om de onderliggende waarde te leveren bij uitoefening, loopt de koper het risico dat hij zijn rechten uit de optie niet kan uitoefenen en daardoor verlies lijdt.
De Grote Financiële Crisis van 2007
Tegenpartijrisico werd bijzonder relevant tijdens de financiële crisis van 2007-2008, toen veel instellingen te maken kregen met het faillissement van tegenpartijen en de daaruit voortvloeiende financiële verliezen.
Een van de grootste faillissementen van tegenpartijen was dat van Lehman Brothers, een grote Amerikaanse investeringsbank. Lehman Brothers had een grote hoeveelheid complexe financiële producten in bezit zoals mortgage-backed securities (MBS) en collateralized debt obligations (CDO’s). Deze producten waren gebaseerd op risicovolle subprime woningleningen.
Toen de huizenmarkt in de Verenigde Staten instortte en de prijzen van onroerend goed begonnen te dalen, verloren deze MBS- en CDO-producten snel hun waarde. Toen andere financiële instellingen zich bewust werden van de problemen, wilden ze Lehman geen krediet meer verstrekken, waardoor de liquiditeit van Lehman in gevaar kwam.
In september 2008, toen duidelijk werd dat Lehman Brothers mogelijk niet in staat zou zijn om zijn schulden terug te betalen, ontstond er een grote bezorgdheid over het tegenpartijrisico. Dit leidde tot een kettingreactie in de financiële wereld. Toen Lehman failliet ging, kon het niet meer aan zijn verplichtingen voldoen waardoor zijn tegenpartijen enorme verliezen leden.
